Heb je wel eens echt een boom gezien?
‘We gaan het hebben over het probleem van meditatie. Dat is een nogal gecompliceerde zaak en voor we erop ingaan moet ons heel helder voor ogen staan wat dat zoeken inhoudt, dit najagen van de werkelijkheid te vinden. We moeten begrijpen wat de betekenis is van het speuren naar waarheid het rondtasten op zoek naar iets nieuws, iets wat buiten de tijd staat, wat niet voorkomt uit onze eigen eisen, onze eigen gedrevenheid.’
Aldus een citaat van Krishnamurti in Londen in 1969. De tekst van deze speech is in mei gepubliceerd in De adelaar in zijn vlucht, en is ons uitgedeeld in het programmamapje van de Landelijke Ontmoetingsdag georganiseerd door de Stichting Krishnamurti.
Conferentieoord De Poort in Groesbeek was niet eenvoudig te bereiken zonder auto, maar ver van alles ademt het landgoed dan ook een weldadige rust. Ondanks het prachtige weer is de opkomst groot en het terras stroomt al snel vol met deelnemers uit alle hoeken van het land. Op het eerste gezicht lijkt het nogal zonde om op zo’n zonovergoten nazomerdag in een zaaltje over meditatie te praten.
Het gezelschap bestaat volgens voorzitter Marina Kuyper uit veel bekende gezichten maar ook veel nieuwe. In haar welkomstwoord zegt ze verrast te zijn met de honderdvijftien inschrijvingen, zeker gezien het gewaagde onderwerp en wel om twee redenen. Ten eerste is het een hele klus om in te gaan op de betekenis van meditatie zonder dat het abstract wordt. Ten tweede lijkt het onderwerp een luxeprobleem dat moeilijk te rijmen valt met onze huidige wereldcrisis. Maar volgens Krishnamurti was de enige manier om verandering te brengen in de wereld, de innerlijke revolutie, dus we gaan aan de slag.
De eerste spreker Steve Smith is voormalig docent en oud-directeur van Brockwood Park, de Krishnamurtischool in Engeland. Ook was hij centrum coördinator voor de Krishnamurti Foundation of America in Ojai, Californië. Hij verontschuldigt zich op voorhand voor het feit dat zijn voordracht Engelstalig is, en dat hij de deze zal oplezen. Zijn enerverende maar vlug verhaalde verhandeling over meditatie is daarom voor de nieuwkomers ternauwernood te volgen. Gelukkig zal de tekst ons later worden toe gemaild. Steve vertelt ons dat Krishnamurti, in zijn conversaties met Bohm, heeft geopperd dat meditatie geen enkele betekenis heeft. In een andere context zou hij verklaard hebben dat zonder meditatie ons leven een woestijn wordt. Precies de dorre logistieke woestijn waar we nu in leven. Ons brein heeft zich ontwikkeld op steeds dezelfde primitieve manier en we kunnen dit alleen veranderen door er aandacht aan te geven. Maar hoe werk aandacht? Kun je je denktijd in het heden brengen? Hoe werken de groeven van onze conditionering, die ons hele ego-proces voortstuwen? De vrede die we zoeken zit niet in ons denken maar in de tussenruimte. Meditatie kun jij niet doen, volgens Krishnamurti. Het hele proces begint juist met de absentie van jezelf. Jij moet weg. De meditatie is de meditatie; je wordt je eigen acties, je bent je eigen handelingen, waardoor je hele perceptie verandert. Meditatie is dan ook perceptie in actie. Ga er maar eens aanstaan.
‘Heb je jezelf ooit gezien?’ vraagt de laatste spreker, Javier Gòmez Rodríguez. Na de koffiepauze, een korte filmvertoning, de lunch en muziek van Nectar, neemt hij het stokje over. ‘Heb je wel eens echt een boom gezien?’
Hij was student en later leraar op Brockwood Park. Geboren in Spanje studeerde hij Spaanse taal en letterkunde in Amerika en spendeerde vanaf 1993, twee jaar als residentieel wetenschapper in Vasanta Vihar, de Krishnamurti Foundation in India. Hij is lid van Krishnamurti Link International, een organisatie die zich toelegt op de verspreiding van het gedachtegoed. Najaar 2016 start hij in Bilthoven een cursus over het leven en werk van Krishnamurti. Javier praat wel Nederlands en hij vertelt alsof alles spontaan in hem opwelt. Hij neemt ons mee naar onze dagelijkse ervaring. Vanaf dat we ‘s ochtends ontwaken tot we weer gaan slapen blijken we in een continuüm van verleden en toekomst te leven. Hij vraagt zich daarom af of we ‘s ochtends wel werkelijk wakker worden. Hoe kunnen we onszelf zijn? We krijgen een spervuur van vragen over ons heen. Ieder antwoord uit de zaal roept bij hem weer een nieuwe vraag op.
Beginnen met inzien is opnieuw leren kijken naar alles. Meditatie is het bewustzijn leegmaken van zijn psychologische inhoud. Dit natuurlijke leegmaken is het begin en het einde van meditatie. Javier haalt de honden van Pavlov erbij om aan te tonen dat we een optelsom zijn van onze reflexen. We zijn net als de honden voortdurend, verlangend naar iets. Geconditioneerd door allerlei signalen. Als hij niet direct het woord kan vinden voor ‘bovenkamer, als zetel van onze gedachten’, roept hij enthousiast: ‘Opperhoofd’, en schets hiermee een geniale metafoor die nog vaak terugkomt en steeds weer lachend wordt ontvangen. De begrippen komen tot leven in de beelden die hij schetst en zijn humor overstijgt het intellectuele begrip van wat meditatie is.
Genoeg gepraat. Het is tijd om een en ander te laten bezinken. Ver in de middag wil iedereen rust. Slechts twee van de acht intekenformulieren voor de dialoog in gespreksgroepen zijn ingevuld. Veruit de meeste deelnemers kiezen voor de wandeling buiten. Er is zelfs een verzoek om de wandeling in stilte te doen. Yoga leraar Michel Neervoort biedt een sessie waarnemen aan die ons de meditatie in een grote kring laat beleven op het nog immer zonnige terras. Na de afsluiting blijven nog enkele mensen voor het diner, maar spoeden de meesten zich met mij met auto en taxi terug naar onze dagelijkse levens. Terug naar onze partners, kinderen, geliefden, banen en verplichtingen. Terug naar onze vrije uren die we graag vullen met kleurrijke en interessante ervaringen om die daarna trots in woord en beeld op sociale media te delen. En ook een meditatiedag als deze blijft simpelweg vermaak zolang we de link niet leggen met ons eigen leven. Inzicht en meditatie zijn juist te vinden in ogenschijnlijk onbelangrijke momenten; bij het naar huis rijden; tijdens het koken en boodschappen doen. Of zoals Krishnamurti zei in de Authentic Reports, Talks in Europe in 1967: ‘Meditatie is dus heel goed mogelijk wanneer u in een autobus zit, of als u wandelt in het bos, dat vol licht en schaduw is, of wanneer u naar het fluiten van de vogels luistert, of als u naar het gezicht van uw man of vrouw kijkt. Meditatie is niet iets afzonderlijks, het is inzicht in de totaliteit van het leven, waarin iedere vorm van versplintering heeft opgehouden te bestaan.’
M. Schefferlie
Literatuur:
Krishnamurti / Een kennismaking. Uitg. Synthese € 16,50 Dit boek is een Krishnamurti om mee te beginnen. Een introductie in het werk, voornamelijk bedoeld voor hen die nog niet eerder iets van hem gelezen hebben.
Krishnamurti / De adelaar in zijn vlucht. Uitg. Synthese € 16,95
Krishnamurti / Leven zonder gisteren of morgen. Uitg. Synthese € 14,95
Krishnamurti / De wereld dat ben jij. Uitg. Synthese € 14,95
Krishnamurti / Als twee vrienden. Uitg. Synthese € 16,95
Deze boeken zijn te bestellen per e-mail: