TVN Home » Tijdschrift Theosofia » Archief » 2006 » Juni » Boek en Periodiek > Esoterisch Christendom
Inleiding tot het Esoterisch Christendom. Een verborgen geschiedenis. Door J. Slavenburg

Boek en Periodiek > Esoterisch Christendom

Inleiding tot het Esoterisch Christendom. Een verborgen geschiedenis. Door J. Slavenburg, Ankh Hermes. ISBN: 90 202 8399 5. 17,50.

Jacob Slavenburg geeft in zijn inleiding op de Inleiding tot het Esoterisch Christendom aan dat het boek een verkenning is in het uitgebreide landschap van wat we onder esoterisch christendom zouden kunnen verstaan.

Het boek begint met een beschrijving van de ritualen van de verschillende mysteriën van de oudheid zoals de mysteriën van Eleusis, van de Egyptenaren en van Mithras. Was het christendom aanvankelijk ook een mysterie-religie? Ja, als we afgaan op het inwijdingskarakter van de doop en nee, het was geen exclusieve maar een vrije gemeente van Christus.

Jezus was een jood en latere christenen hebben van de joodse “bijbel” het eerste ofwel het Oude Testament gemaakt naast hun eigen selectie die ze het Nieuwe Testament gingen noemen. Je kunt het Oude Testament zien als exoterische morele verkeersregels zoals de Tien Geboden. Maar je kunt die geboden ook interpreteren op mystieke wijze zoals Jezus doet in de beroemde Bergrede. Hij belicht de innerlijke esoterische achtergrond en verbindt zo de buitenkant met de binnenkant volgens Slavenburg. Niet iets doen of niet doen omdat een opgelegde wet het zegt of verbiedt maar iets doen of laten vanuit innerlijke overtuiging. Om tot die toestand van bewustzijn te komen is inwijding vereist. De mens die dat inzicht heeft ervaart de inwijding door het leven zelf, door de tekenen te verstaan en door groeiende zelfkennis.

Een groot deel van de mensheid noemt zich christen. Voor hen is meestal de Bijbel  richtsnoer. Dat heeft nog niet tot wereldvrede geleid omdat er altijd wel een rechtvaardiging werd gevonden om de boodschap van Jezus anders uit te leggen en te verklaren waarom die boodschap niet of juist wel op een situatie van toepassing was. Men is in de exoterische leer blijven hangen.

Clemens van Alexandrië geeft aan dat Jezus niet aan de velen heeft geopenbaard wat niet voor de velen bestemd was. De openbaringen waren slechts voor de weinigen van wie hij wist dat ze in staat waren het te begrijpen en het te kunnen ontvangen. Zo komen we bij de Gnosis, de wijsheidskennis, die door mondelinge overdracht in de weinigen kon indalen. Pas nadat de exoterische kennis in de leerling had postgevat en hem tot een zedelijk leven had gebracht kwam hij/zij in aanraking met de ‘geheime woorden’ volgens Clemens. De vondst van de Nag Hammadi geschriften in 1947 was en is een wereldgebeuren van formaat, niet alleen voor het christendom maar voor alles en iedereen die wat met religie als universeel begrip te maken heeft. Slavenburg weet waarover hij het heeft als medewerker van Professor Gilles Quispel die onder andere vaststelde dat Het Evangelie van Thomas stamt uit het jaar 40 van onze jaartelling. Jezus heeft het in dat evangelie over ‘het afleggen van de kleren’. Ontdaan van de projecties van het ego ofwel het kleine zelf breekt kennis van het hogere Zelf door, de werkelijke zelfkennis waarover in veel oude geschriften gesproken wordt. Pas als de mens dit stadium van kennen bereikt kan hij overgaan tot het ‘kruisigen van de oude mens’ en de nieuwe mens kan opstaan. Die stap op het inwijdingspad wordt ook wel ‘de donkere nacht van de ziel’ genoemd omdat het een diepe ervaring van eenzaamheid inhoudt als men het collectief, de groep en alle geliefde beelden los laat.

Meerdere van de Nag Hammadi geschriften komen voorbij in dit inderdaad inleidende boek dat prettig leest en  een overzichtelijk inzicht geeft in het esoterisch christendom,  vooral in die unieke Nag Hammadi geschriften. We komen in aanraking met Het Evangelie van Thomas, Het Evangelie der Waarheid en Het Evangelie van Filippus maar ook met de Lessen van Sylvanus. En wat te denken van de Spreuken van Sextus die je de raad geven om op de volgende wijze met je mond om te gaan:

De in deze rubriek gerecenseerde boeken zijn voor uitleen beschikbaar in de Theosofische Bibliotheek te Amsterdam.

112        Theosofia 107/3 · juni 2006

Breedsprakerigheid is een teken van onwetendheid Heb de waarheid lief; en ga met de leugen om als een vergif. Laat het juiste moment aan je woorden vooraf gaan. Spreek wanneer het niet past te zwijgen. En verder op: Wie je dient om de eer, heb je gediend om een loon. Het is beter anderen te dienen dan anderen jou te laten dienen.

In Hoofdstuk 6, getiteld Een kosmisch drama, gaat het over een gnostische oermythe waarin de hele schepping zich ontvouwt. Dat brengt de bestudeerder van De Geheime Leer van H.P.Blavatsky op een geliefd terrein en er valt dan ook heel wat te herkennen. Bijvoorbeeld in de taal van Het Geheime Boek van Johannes, een gnostische sleuteltekst.

Theodotus een gnostisch leraar uit de tweede eeuw gaf het begrip ‘Gnosis’ als volgt aan:”Gnosis is te weten wie we zijn, waar we vandaan komen en waar we naar toe gaan”. Want jouw proces is al een aeonen-oud proces. In ons voltrekt zich de totale geschiedenis der mensheid, onbewust. Om dat in het bewustzijn der mensheid te brengen werden er scheppingsmythen gecreëerd. Niet verzonnen, nee, oeroude beelden werden door zieners omgezet in literatuur.

Het spel van de wetten van bestaan werd zichtbaar gemaakt. De essentie van die scheppingsverhalen is dezelfde maar de vormen drukken zich uit in de mogelijkheden van de achtergrond van de ziener.

De christelijke mystieken uit de middeleeuwen met hun minnepoëzie worden behandeld zoals Hildegard van Bingen, Mechtild van Maagdenburg, Hadewijch, de Antwerpse begijn, en meer vrouwelijke schouwers die getuigen van mystieke eenheidservaringen. Meester Eckhart, Jakob Boehme en Johannes van het Kruis spreken over rede en liefde. De Katharen en de met hen verwante Graal-mythe sluiten de middeleeuwen af. De Renaissance komt aan bod met de herleving van het hermetisme en er wordt ingegaan op de kabbala. Het laatste hoofdstuk behandelt het esoterisch christendom in de 20ste eeuw. Het eerste artikel gaat kort over Theosofie waarin H.P. Blavatsky en Annie Besant worden aangehaald. Daarna komen Rudolf Steiner en Gurdjieff. Het boek sluit af met de visie van Carl Gustav Jung en met het noemen van de new age literatuur zoals het baanbrekende boek van Marilyn Ferguson: The Aquarian Conspiracy.

In zijn laatste zin haalt Slavenburg Gurdjieff aan:

“Bewust geloof is vrijheid

Emotioneel geloof is slavernij

Mechanisch geloof is dwaasheid.

Het boek heeft een index en een uitgebreide notenlijst waar heel wat verwante literatuur uit te halen valt. We lezen een boeiend en toegankelijk overzicht van de uitingsvormen van een christendom dat zich uit in de natuurlijke processen en mogelijkheden van bewustzijnsontwikkeling.

FvI

Als de vensters van de waarneming schoongemaakt zouden worden,
dan zou alles aan de mens verschijnen
zoals het is, oneindig.

William Blake