Socrates, Boeddha, Confucius, Jezus – De Maatgevende Mensen

Door Karl Theodor Jaspers (1883 - 1969).

191 Pagina's | Eerste druk 1960, 2de druk 1999, 3de druk 2011 & 4de druk 2015 | Softcover | Erven J. Bijleveld, Utrecht | ISBN: 9789061317111.

Karl Jaspers studeerde rechten en medicijnen. Hij was aanvankelijk hoogleraar psychiatrie en pas daarna hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Heidelberg. Door het nazi-bewind werd hij gedwongen tot aftreden en kreeg hij tevens een publicatieverbod opgelegd. Na de Tweede Wereldoorlog was hij van 1948 tot aan zijn overlijden hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit van Bazel. Het boek Socrates, Boeddha, Confucius, Jezus, vormt het eerste deel van zijn onvoltooide levenswerk: Die Grossen Philosophen, een universele geschiedenis van de filosofie. Als 'de maatgevende mensen' presenteert Jaspers in dit werk de vier historische figuren die aan de basis stonden van ons moderne wereldbeeld. Toch wil hij hen niet zien als bouwers van godsdienstige of wijsgerige systemen, want elk van de vier - voorzover wij iets met zekerheid van hen weten - was wars van instituties, van dogma's en ook van leerstellingen.

Jaspers wil hen schetsen als onze naasten, die vanwege hun levenshouding en door hun levenswandel maatgevend waren. Zo is Socrates, Boeddha, Confucius, Jezus zijn verhaal van vier authentieke denkers, die geen profeten wilden worden, maar mens onder de mensen. Elk op hun eigen wijze zagen zij de eeuwige levensvragen onder ogen: van goed en kwaad, van liefde en dood, en zo uiteindelijk van onze verhouding met de ander en met onszelf. Wat hen bindt in de ogen van Jaspers is hun oorspronkelijkheid, hun afkeer van vergoddelijking, hun zoeken i.p.v. vinden, hun vragen i.p.v. antwoorden, alsmede hun oprechte humaniteit. Naar deze vier ziet de mens op wanneer hij tot het diepst van zijn levensvragen is geraakt. Hun antwoorden zijn verschillend en toch eender: zij wijzen ons de weg naar waarachtig mens zijn.

Afkomstig uit het Deel 'Boeddha' (p. 76):

De rol van de mens

" In samenhang met deze veranderingen verandert ook de rol van de mens zoals de gelovige die opvat. Alle mensen, alle wezens, hebben het recht en de mogelijkheid om het voorstadium van een komende Boeddha, een bodhisattva te worden, die alleen daarom niet ingaat in nirvana, omdat hij nog een keer als Boeddha wedergeboren wil worden om de anderen het heil te brengen. Ieder kan zich tot dit doel stellen, en op zijn weg wordt hij geholpen door door de genade van hen, die al bodhisattva zijn geworden en die hij aanroept.

Heldhaftigheid en medelijden kenmerken de bodhisattva's, die zich wagen aan de verschrikkingen van de wereld, totdat alle wezens zijn bevrijd. Het is niet meer het beeld van de eenzame asceet dat de gelovige boeddhist beweegt, maar het beeld van de bodhisattva die zich over alles en allen ontfermt. In het eerste geval ging het om de leer van het trappen van verzonkenheid, nu om een leer van de opklimmende levensvormen tot het niveau van de bodhisattva, die door de Boeddha's als een der hunnen wordt ontvangen, in hemelse gewesten verblijft en uiteindelijk als menselijke Boeddha in de wereld terugkeert. "