TVN Home » Tijdschrift Theosofia » Archief » 2006 » Augustus » Wie Was … Maria Montessori
Maria Montessori toen ze ongeveer 60 jaar oud was

Wie Was … Maria Montessori

Maria Montessori (1870-1952) was de Italiaanse arts, die het onderwijssysteem over de hele wereld ingrijpend veranderde. De kern van haar methode wordt meestal samengevat in de uitspraak: ‘Help mij het zelf te doen’. Alle opvoeding is in principe zelfopvoeding. Haar uitgangspunt is dat een kind een natuurlijke, noodzakelijke drang tot zelfontplooiing heeft. Opvoeding en onderwijs moeten onderkennen wat de behoeften van een kind op een gegeven moment zijn en daarop inspelen, door de juiste omgeving en de juiste materialen aan te bieden.

Maria Montessori werd op 31 augustus 1870 geboren in Chiaravalle, een stadje in het oosten van Italië. Tegen de gewoonte van haar tijd in koos zij voor de medicijnenstudie en werd in 1896 de eerste vrouwelijke arts in Italië. Zij toonde in die tijd, als enige vrouw in een mannenwereld, grote belangstelling voor feministische kwesties. Ze gaf lezingen over “De Nieuwe Vrouw”en “Moderne Naastenliefde”. Tijdens een feministisch congres in Londen in 1899 ontmoette zij Annie Besant, die samen met Colonel H.S. Olcott een nieuwe wereldbeschouwing uitdroeg: de theosofie.

De onderzoekster Carolie Wilson toonde aan dat Maria Montessori op 23 mei 1899 lid werd van de Europese afdeling van de Theosophical Society. Maria vond inspiratie in de theosofische optiek, waar geen plaats was voor het begrip erfzonde en er geen persoonlijke autoritaire God was die straft en beloont. Hier onderzoekt men de goddelijke dimensie, waar mensen zelf deel van uitmaken. Zij leerde hier dat de meester de leerling nooit door middel van dwang of andere overredingsstrategieën tot de juiste inzichten kan brengen. De meester is de kracht die in de leerling het besef opwekt deel te zijn van het plan van de schepper; de leerling laat de (scherp observerende) meester zien hoe het beste volgens dit plan, dat zich kenmerkt door het principe van onbeperkte en eindeloze groei, geleefd kan worden. Op deze wijze kan de mens zijn bewustwordingsproces ontwikkelen. Dit besef, naast het centrale element van totale overgave aan de bezigheid van dat moment, vormde een basis voor haar pedagogische methode.

Maria Montessori werkte een aantal jaren in een ziekenhuis in Rome met geestelijk gehandicapte kinderen, voor wie zij materiaal ontwikkelde dat de zintuigen prikkelt. Zij bemerkte een grote vooruitgang bij deze kinderen door deze nieuwe opvoedingsmethode.

In 1907, op 37 jarige leeftijd, opende ze het eerste van haar Case dei Bambini, de ‘kinderhuizen’ voor 3- tot 6-jarige kinderen. Hier werd de door haar ontwikkelde methode vanuit de zwakzinnigenzorg toegepast op normale kinderen; daarnaast vond ze het belangrijk dat kinderen vrij en zelfstandig konden kiezen. Zij had ook ervaren dat jonge kinderen vanuit zichzelf veel aandacht aan orde en netheid besteden. Ze voerde het stiltespel en de gemeenschappelijke maaltijd in. Het eerste Casa (huis) was zo succesvol, dat drie maanden later het tweede kon worden geopend. Haar ideeën werden gepubliceerd en in meer dan twintig talen vertaald. Ze gaf opleidingscursussen in diverse Europese landen en in Amerika. Zij stopte met haar beroepsuitoefening als arts en wijdde zich hierna volledig aan de pedagogiek.

Maria Montessori (1870-1952) was de Italiaanse arts, die het onderwijssysteem over de hele wereld ingrijpend veranderde.

Geïnspireerd door de theosofische optiek ontwikkelde zij haar specifieke opvoedingsmethode waarvan de kern is ‘help mij het zelf te doen’.

Theosofia 107/4 · augustus 2006        153

Op uitnodiging van de lokale overheid in Barcelona vestigde Maria Montessori zich in 1916 in Spanje; ze bleef daar wonen tot 1936. In Italië, waar ze ook veel verbleef, kwam in 1934 een einde aan het Montessorionderwijs, omdat Mussolini wilde ingrijpen in haar onderwijssysteem; vooral zijn besluit om schooluniformen in te voeren kon zij niet accepteren. Door het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog in 1936 werd zij uit Barcelona verdreven. Op haar vlucht in Engeland, tijdens het vijfde internationale Montessori Congres, werd zij door Ada Pierson, een jonge cursiste, uitgenodigd om tijdelijk in Baarn te komen wonen. Maria vestigde zich in Nederland, verhuisde van Baarn naar De Binckhorst in Laren en Ada Pierson werd na de tweede wereldoorlog de tweede vrouw van haar zoon Mario.

In Nederland was veel activiteit op vernieuwend onderwijsgebied, mede door de vestiging van de Association Montessori Internationale (A.M.I.) in Amsterdam in 1935.

Begin 1937 bezocht George Arundale, sinds de dood van Annie Besant in 1934 president van de Theosophical Society, Maria Montessori in Laren. Hij bracht haar op de hoogte van de situatie in India. Daar was een levendige belangstelling voor haar methode ontstaan door de propaganda van Annie Besant en invloedrijke representanten van de Indiase cultuur zoals Tagore en Gandhi. In oktober 1939 reisde zij met haar zoon Mario naar India. Zij gaf een groot aantal lezingen en cursussen, georganiseerd door de Theosofische Vereniging in Adyar. Bekende Montessorianen als Lena Wikrameratne en Gool Minwalla namen deel aan de cursus. Door het uitbreken van de tweede wereldoorlog in Europa kon Maria Montessori niet terug naar Europa en woonde enige jaren op het centrum in Adyar. In 1942 gaf ze een cursus van 4 ½ maand voor meer dan driehonderd Indiase leerkrachten die uit alle delen van India waren gekomen om als sponzen ieder woord van haar op te zuigen. Na de bombardementen vanuit Japan op India, eind 1942, moest zij Adyar verlaten en werd tijdelijk ondergebracht in Kodaikonal, een bergdorp in Tamil Nadu. Ze had een auto ter beschikking, te gebruiken binnen een radius van 3 mijl. Ook mocht zij haar werk vrij uitvoeren, zelfs een cursus geven. Hier werd zij vanuit Adyar secretarieel ondersteund om haar boeken te schrijven. Haar zoon Mario begeleidde de oprichting van een nieuwe montessorischool, die startte met 4 kinderen, maar binnen een jaar uitgroeide tot 60 kinderen, die veel buiten in de natuur werkten.

In 1946 keerde zij terug naar Nederland en bleef actief tot op hoge leeftijd. Naast diverse internationale onderscheidingen werd zij in Nederland in 1950 Officier in de Orde van Oranje Nassau. Hetzelfde jaar ontving ze het eredoctoraat in de Pedagogiek van de Universiteit van Amsterdam. Drie keer werd zij voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede.

Op 6 mei 1952 overleed zij op 81 jarige leeftijd. Bij haar graf in Noordwijk staat haar tekst: “Ik vraag de lieve en machtige kinderen om samen met mij te bouwen aan de vrede in de mens en in de wereld.

Bron: www.kelpin.nl en Marjan Schwegman, Maria Montessori 1870-1952, Kind van haar tijd, Vrouw van de wereld (A.U.P.).

Agnes Hoedemaker

Voor informatie over Maria Montessori zie ook http://catalogus.bib.hva.nl/