TVN Home » Tijdschrift Theosofia » Archief » 2006 » Augustus » Herinnering aan dr. Annie Besant, Dolores Gago
Delores Gago

Herinnering aan dr. Annie Besant, Dolores Gago

Toen wij naar school gingen kregen we les met behulp van leuke verhalen over de levens van personages die op één of andere manier grote veranderingen in de wereld teweeg gebracht hadden. Soms werden we gefascineerd door hun heldendom en bij veel gelegenheden droomden wij van de mogelijkheid hen te overtreffen. Soms toonden deze helden onuitputtelijke liefde en terwijl wij luisterden naar wat ons over hen verteld werd beefden onze harten bij de gedachte aan het benaderen van dat niveau van liefde, dat leek op religieuze vervoering; maar de natuurlijke neigingen van jongeren brachten ons al gauw weer terug in de dagelijkse realiteit. In de loop der jaren hebben deze ervaringen, die ons innerlijke wezen raakten, ons er echter bij geholpen op zoek te gaan naar andere helden.

Tegen zo’n achtergrond kunnen wij het diepe verlangen beter begrijpen dat de jonge Annie Wood vanaf haar vroegste jaren voelde voor het bereiken van heilige ervaringen die haar uiteindelijk dichter bij God zouden kunnen brengen. Christus te dienen door zijn Kerk werd haar uiteindelijke ideaal. In haar eigen woorden:

‘Ik voelde vaak dat juist de hartstocht van mijn toewijding hem naar beneden zou brengen van zijn hemelse troon, zichtbaar aanwezig in de vorm zoals ik hem onzichtbaar voelde in de geest.’

Met deze invloeden in haar ziel kunnen wij begrijpen dat zij er uiteindelijk in toestemde te trouwen met een nederige diaken ‘wiens voeten op het pad stonden’ en die, nadat hij tot priester gewijd was, de eerwaarde Frank Besant werd. Eén van haar biografen schreef, ‘Voor haar was een priester een wezen als “een halve engel”; als vrouw van Frank Besant zou haar plaats toch zeker op de altaartreden moeten zijn, een trouwere aanbidder dan diegenen die (het altaar) helemaal niet naderden’. De bruiloft vond plaats op 21 december 1867, maar hun samenzijn ‘werd het begin van groot onbehagen voor hen beiden. Later, toen hun huwelijk publiek eigendom geworden was, verscheen de volgende zinsnede in een dagblad, “Zij kon de Bruid van de Hemel niet zijn, en dus werd zij de bruid van de heer Frank Besant. Hij was nauwelijks een toereikende vervanger”.’

Voordracht gehouden aan de Benares Hindu University, Varanasi, in oktober 2000.

Mevrouw Dolores Gago, al jarenlang lid van de TS in Uruguay, was Internationaal Secretaris van de TS en is nu Secretaris van de School of the Wisdom in Adyar.

136        Theosofia 107/4 · augustus 2006

In deze ongelukkig situatie vluchtte Annie, die er niet op voorbereid was huisvrouw te worden, in haar boeken en begon zij voor het eerst serieus te schrijven. Zij nam vervolgens afstand van haar religieuze opvoeding, werd een Vrijdenker en werd lid van de Nationale Seculiere Vereniging. Samen met de voorzitter daarvan, Charles Bradlaugh, begon zij lezingen te geven en te schrijven over geboortenbeperking, met het idee om het recht van het publiek op juiste informatie te verdedigen liever dan propaganda te maken over dit onderwerp.

Bernard Shaw woonde een aantal van haar lezingen bij, en door haar vriendschap met hem werd ze lid van de Fabian Society, waar socialistische denkbeelden overheersten. Haar werk ten gunste van de rechten van kinderen en vrouwen was een enorme taak en zij werd secretaris van de vakbond die werd opgericht om hulp te verlenen aan meisjes die in luciferfabrieken werkten. Dit alles betekende veel schrijfwerk en veel toespraken houden.

Toen ze op het kantoor van een uitgeverij werkte, had zij belangstelling getoond voor het lezen van manuscripten die haar collegae niet aanspraken. Dus werd haar op een dag gevraagd te kijken naar een manuscript dat tamelijk lang was en moeilijk te begrijpen. Zij kreeg twee dikke boekdelen in handen gedrukt. ‘Wilt u deze recenseren?’, vroeg de uitgever, ‘mijn jongemannen hebben hier geen van allen zin in, maar u bent vast gek genoeg op deze onderwerpen om er wat van te maken’.
Zij schrijft in haar Autobiography:

‘Ik pakte de boeken aan, het waren de twee delen van De Geheime Leer, geschreven door Helena Petrovna Blavatsky.

Ik droeg mijn last mee naar huis, en ging zitten lezen. Terwijl ik bladzij na bladzij omsloeg… werd ik verblind door het licht waarin losse feiten gezien werden als delen van een machtig geheel, en al mijn puzzels, raadsels en problemen leken te verdwijnen… het licht was gezien, en in die flits van verlichting wist ik dat de vermoeiende zoektocht voorbij was en dat de Waarheid zelf gevonden was.’

Zij schreef de recensie en vroeg erom voorgesteld te worden aan de schrijver. Toen de twee vrouwen uiteindelijk tegenover elkaar zaten, sprak een personage in een grote stoel achter een tafel, met een dwingende stem tegen haar, ‘Beste mevrouw Besant, ik heb u al zo lang willen ontmoeten’. Dit was het begin van een samenwerking tussen twee reuzenzielen op zoek naar Waarheid, met een volkomen toewijding om voor het welzijn van de mensheid te werken.

Mevrouw Besant werd sterk aangetrokken door de nieuwe denkbeelden – ideeën die in zekere zin moeilijk te verklaren waren, maar die zij al veel eerder bij intuïtie had leren kennen. Maar zij begon te twijfelen en zij verklaarde zelf dat zij lid wilde worden van de Theosophical Society, maar ‘daartegen aan het vechten’ was. Zij memoreert, ‘Door mijn werk bij het London School Board had ik publieke vooroordelen grotendeels overwonnen en een rustiger weg strekte zich voor mij uit, waarop initiatieven om hulp te verlenen geprezen zouden moeten worden en niet verguisd. Moest ik nu in een nieuwe draaikolk van strijd ondergaan en mijzelf tot risée maken – erger dan haat – en weer de vermoeiende strijd aangaan voor een onpopulaire waarheid? Moet ik mij keren tegen materialisme, en de schande ondergaan publiekelijk te bekennen dat ik mij vergist had, misleid door het intellect om de Ziel te negeren? Moet ik het leger verlaten dat zo dapper voor mij gestreden had, de vrienden die mij tijdens het geweld van sociale uitsluiting trouw gebleven waren?’

Temidden van dit dilemma van haar ziel moest zij opnieuw het feit onder ogen zien dat zij ‘ongeschikt’ was om een kind op te voeden en haar dochtertje werd opgeëist door haar echtgenoot. Kunnen wij ons het diepe verdriet voorstellen dat zij moest ervaren?

Haar hele leven was een levendig verhaal over de wisselvalligheden van een menselijke ziel in een woest gevecht om de wereld eeuwige waarheden te laten zien. Zij aanvaardde de uitdaging en wijdde al haar inspanningen aan een verscheidenheid van belangen die vele terreinen besloegen. Over die tijd schreef zij:

Theosofia 107/4 · augustus 2006        137

‘Zo kwam ik door de storm heen in kalmer vaarwater, niet de kalmte van een rustige zee in het uiterlijk leven, waarnaar geen sterke ziel kan verlangen, maar bij een innerlijke vrede die uiterlijke problemen niet kunnen verstoren – een vrede die bij het eeuwige hoort, niet bij het voorbijgaande, bij de diepten, niet bij de ondiepten van het leven’.

Zij was een buitengewoon spreker, door Bernard Shaw beschouwd als de meest briljante spreker van de eeuw. Hij heeft eens over haar gezegd, ‘Mevrouw Besant is een vrouw van snelle beslissingen. Zij heeft kennis gemaakt met vele bewegingen en verenigingen voordat zij eindelijk haar plaats vond en deze overgangen waren niet geleidelijk; zij belandde altijd met een sprong in een beweging en preekte het nieuwe geloof voordat de verbijsterde toeschouwers ook maar het geringste vermoeden hadden dat het oude uit de gratie was’.

Annie Besant landde voor het eerst in India op 16 november 1893, maar in 1875 was zij al een voorvechtster voor India in een brochure getiteld Engeland, India en Afghanistan. Vijf jaar na haar aankomst stichtte zij het Central Hindu College in Varanasi, onder leiding van dr. A. Richardson als eerste hoofd der school, die werd opgevolgd door dr. George Arundale, die later internationaal voorzitter werd van de Theosophical Society, na het overlijden van mevrouw Besant.

Een groepje geniale Indiërs kwam bijeen om het Central Hindu College te maken tot wat mevrouw Besant vond dat een Indiaas onderwijsinstituut zou moeten zijn. Onder hen bevonden zich dr. Bhagavan Das, Govinda Das, Upendranath Basu en anderen. Later stelde zij het College ter beschikking als kern van de Hindu University. Haar verdiensten ten bate van het succes van het College werden op hun merites erkend toen zij een eredoctoraat in de letteren kreeg van de University.

Vervolgens richtte zij de Theosophical Educational Trust op, die later getransformeerd werd tot de Society for the Promotion of National Education, waarbij het comité was samengesteld uit belangrijke politieke leiders. Maar politieke gebeurtenissen maakten een einde aan dit ambitieuze programma en alles ging terug naar de oorspronkelijke Trust.

In 1918 stichtte zij de Indian Scout Movement, waarbij de jongens Indiase tulbanden droegen! Toen Lord Baden-Powell naar India kwam, ging de beweging die mevrouw Besant had opgericht samen met de wereldpadvindersbeweging, waarbij zij erepadvinderscommissaris voor India werd; in 1932 stuurde Lord Baden-Powell haar uit Londen de hoogste padvindersonderscheiding, de ‘Silver Wolf’-medaille toe.

Na de dood van kolonel H.S. Olcott werd mevrouw Besant de tweede International President van de Theosophical Society, een functie die zij bekleedde tot haar dood in 1933. Misschien leidde deze verantwoordelijkheid ertoe dat zij zich meer verdiepte in de eeuwige filosofie, die haar duidelijke verklaringen bood voor de vele raadsels van het leven en het universum. Een van haar belangrijkste boeken is A Study in Consciousness, dat op sommige universiteiten gebruikt wordt als tekstboek. Een andere grote bijdrage van haar hand, Esoterisch Christendom, is wel beschouwd als ‘een geschiedkundig document; maar bovendien is het een profetische uitspraak die bijgedragen heeft tot de vorming van en nieuwe belangstelling voor de denkbeelden van het westers christendom’.

Haar conventievoordrachten over de grote religies van de wereld werden gebundeld in een fantastisch boek getiteld Zeven Grote Godsdiensten. Hierdoor kan de lezer kennismaken met de voornaamste leringen van elk van deze geloofsrichtingen, waarbij hij na het lezen van het boek het gevoel heeft dat men ieder van deze religies kan volgen – elk met zijn eigen en unieke geur – en dat ze allemaal gaan over hetzelfde onderwerp. Daarbij wijzen ze op de mogelijkheid van het ontdekken van de goddelijkheid die besloten ligt in ieder menselijk wezen en die altijd aanwezig is in alle voelende levensvormen. Zij brengen allemaal dezelfde boodschap – in andere woorden en gepresenteerd door verschillende kanalen. Het bekrompen fundamentalisme dat wordt opgelegd onder de naam religieuze leerstellingen is niets anders dan het hevige verlangen van zelfzuchtige enge geesten die ongeletterde slaven willen creëren.

‘Zo kwam ik … bij een innerlijke vrede – een vrede die bij het eeuwige hoort.’

138        Theosofia 107/4 · augustus 2006

We willen ook de aandacht vestigen op die belangrijke en fundamentele tekst voor het bestuderen van het Hindoeïsme, de Bhagavad Gita. De eerste uitgave van dit grote wereldmanuscript in zijn Engelse vertaling werd uitgegeven in 1905, als gezamenlijke inspanning met dr. Bhagavan Das, een geleerd schrijver en lid van de Theosophical Society.

In haar meer dan driehonderd geschriften brengt dr. Besant haar diepe begrijpen over van de eeuwige wetten van de natuur. Nadat zij haar lidmaatschap had opgezegd van de uiterlijke, georganiseerde Kerk, schreef zij als mystica; zij nam afstand van de materialistische bewegingen van haar tijd en bedacht oplossingen voor sociale problemen. Zij leerde Indiase journalisten hoe zij krachtige artikelen konden schrijven die gebaseerd waren op de waarheid, waarbij zij het optreden van de regering aan de kaak stelden. Daar zij de tirannie van bruut geweld gebaseerd op sekse en kaste had meegemaakt, vocht zij voor mensenrechten. Aangezien zij in Engeland geboren was, aarzelde zij niet de Engelse regering die aan de macht was in haar geadopteerde land, uit te dagen, zelfs zozeer dat zij samen met twee andere leden van de Theosophical Society geïnterneerd werd. Omdat zij geen politica wilde worden, organiseerde zij de Home Rule-beweging en werd verkozen tot President van het Indiase nationale congres, waarbij zij de inspiratie vormde voor Indiërs met een dynamische kijk op de toekomst van India.

Haar diepe en profetische inzicht adviseerde Indiase activisten om zich te scharen achter de grondwettelijke methode voor het tot stand brengen van politieke hervormingen, waarbij het beleid van Mahatma Gandhi openlijk werd bekritiseerd, gepaard gaande aan een diep respect voor hem.

De artikelen die zijn gebundeld in een boekje onder de titel Annie Besant on Right Citizenship verdienen speciale aandacht in alle onderwijsinstellingen, omdat de ideeen die erin vervat zijn, ook al zijn ze vele jaren geleden geschreven, grote relevantie hebben voor de jeugd van tegenwoordig, niet alleen in India maar in alle landen die zich bezighouden met echte ontwikkeling.

Veel aspecten van de vooruitziende uitspraken van dr. Besant zijn bewaarheid, vooral met betrekking tot de Indiase politiek; zo groot was haar kennis van de grote wetten van het universum en hoe zij werken. Ik herhaal graag enige woorden die zij sprak in 1906 in haar jubileumtoespraak op het Central Hindu College in Varanasi: ‘Groots, heel groots wordt de dag en schitterend de dageraad wanneer jong en oud verbonden worden door één aspiratie, één geest van toewijding… wanneer vriendelijkheid en goede wil zich zullen verspreiden over heel India… en wanneer allen zullen handelen in broederlijke samenwerking met als doel de regeneratie van het Moederland’.

Dit was de hoop van Annie Besant voor India, gedurende zoveel jaar haar thuis, waaraan zij haar dienstwilligheid gaf zonder aarzelen, en haar onmetelijke liefde. Uit naam van de Waarheid waar zij naar op zoek was zouden wij misschien de noodzaak onder ogen kunnen zien om ons dieper met die liefde bezig te gaan houden.

Verwijzingen

Besant, Annie, An Autobiography, The Theosophical Publishing House (TPH), Adyar, Chennai, 1984.

Esoteric Christianity , Preface, TPH, Adyar, Chennai, 1989.

Annie Besant on Right Citizenship , TPH, Adyar, Chennai, 1995

Jinarajadasa, C., A Short Biography of Annie Besant , TPH, Adyar, Chennai, 1986.

Uit: The Theosophist , oktober 2003
Vertaling: A.M.I.